Barry Guitar
Stuttering : an integrated approach to its nature and treatment
Czym jest jąkanie – podręcznik akademicki dla terapeutów. Kompendium wiedzy, fakty, metody, dane – poniżej podsumowanie rozdziałów. Z mojego punktu widzenia, jedna z najlepszych pozycji na rynku. | ![]() |
- cdn…
PODSTAWOWE FAKTY O JĄKANIU I ICH IMPLIKACJE DLA NATURY JĄKANIA
Jąkanie pojawia się we wszystkich kulturach i jest problemem dla ludzkości od co najmniej 4000 lat. Charakteryzuje się wysoką częstością oraz zmiennością nasileniem zakłóceń, utrudniających przepływ mowy. Pojawia się w dzieciństwie i często narasta w okresie dorosłości, chyba, że zaniknie samoistnie lub dzięki terapii. Zachowania podstawowe (core behaviors) jąkania to powtórzenia, przedłużenia i bloki.
Zachowania wtórne (secondary behaviors) są skutkiem prób wycofania się lub unikania zachowań podstawowych i zawierają fizyczne symptomy towarzyszące jąkaniu, takie jak mruganie oczami lub symptomy werbalne, takie jak zastępowanie słów.
Uczucia i postawy są również ważnymi składnikami jąkania, które odzwierciedlają emocjonalne reakcje osoby jąkającej się na doświadczenie niepłynności mowy i reakcji słuchacza na nią.
Uczucia są natychmiastowymi reakcjami emocjonalnymi i mogą obejmować strach, wstyd i zażenowanie. Postawy kształtują się wolniej, jako skutek powtarzających się negatywnych doświadczeń związanych z jąkaniem. Przykładem może być przekonanie, że słuchacze pomyślą, że jesteś głupi, kiedy usłyszą, że się jąkasz
Jąkanie zaczyna się między 18 miesiącem życia a okresem dojrzewania, ale najczęściej pomiędzy 2 a 5 rokiem życia (przede wszystkim, bezpośrednio przed 3 rokiem życia).
Jego pierwszymi objawami może być stopniowy wzrost powtórzeń słów lub sylab lub też nagłe pojawienie się wielokrotnych powtórzeń, czasami z przedłużeniami lub blokami.
Częstość jąkania (utrwalonego) wynosi około 1 %. Częstość występowania wynosi około 5 %.
Wskaźnik „wyleczenia się z jąkania ” (bez profesjonalnego wsparcia) dzieci, które kiedykolwiek się jąkały, wynosi ponad 80%.
Stosunek płci męskiej do żeńskiej w wieku szkolnym i u osób dorosłych wynosi około 3 :1, ale może być niższy, blisko 1:1, u bardzo małych dzieci, które zaczynają się jąkać.
Więcej dziewcząt „leczy się z jąkania” we wczesnym dzieciństwie, przez co zwiększa się odsetek osób jąkających się płci męskiej.
Wielu jąkających się jest w stanie przewidzieć słowa, na których się zająkną w czytanym fragmencie przed przeczytaniem go na głos (przewidywanie), a większość ma tendencję do jąkania się na tych samych słowach, podczas powtórnego czytania fragmentu tekstu. (powtarzalność).
Częstotliwość jąkania zmniejsza się u większości jąkających się, gdy czytają fragment wiele razy (adaptacja).
Jąkanie występuje częściej w określonych kontekstach gramatycznych. Charakter tych kontekstów gramatycznych różni się nieco u dorosłych i dzieci.
W różnych warunkach częstotliwość jąkania może się zmniejszać. Może to być związane z zmianami we wzorcu mowy, zmniejszeniem presji komunikacyjnej lub jednym i drugim.
Badania nad tymi warunkami zwiększającymi płynność mowy, sugerują, że jąkanie można zredukować w sytuacjach, kiedy zmniejszają się wymagania związane z systemem motoryki mowy i funkcjami tworzenie języka.
Korowe i podkorowe sieci neuronowe związane z mową i językiem, mogą rozwijać się wolniej u dzieci jąkających się, a szczególnie u tych, u których jąkanie staje się przewlekłe.
Wiele z tych dzieci, rozwija w sobie kognitywne, emocjonalne i behawioralne reakcje, w odpowiedzi na swoje jąkanie. Może to spowodować trudności w leczeniu jąkania jak również skutkować dodatkowymi problemami w życiu społecznym oraz zawodowym.
PIERWOTNE CZYNNIKI ETIOLOGICZNE W JĄKANIU
U wielu osób, jąkanie wydaje się mieć podłoże genetyczne.
Jednak badania bliźniąt i badania adopcyjne potwierdzają, że geny muszą wchodzić w interakcję z czynnikami środowiskowymi, aby pojawiło się jąkanie.
Ostatnie badania wskazują na powiązanie określonych genów z jąkaniem niektórych osób.
U niektórych osób przyczyną jąkania mogą być czynniki wrodzone. Mogą to być urazy fizyczne powstałe podczas porodu lub przed nim, porażenie mózgowe, upośledzenie i stresujące sytuacje emocjonalnie.
Nieznacznie więcej chłopców niż dziewczynek zaczyna się jąkać, ale u dziewczynek jąkanie dużo częściej ustępuje, tak więc w wieku szkolny jąkanie występuje znacznie częściej u chłopców.
Jąkanie we wczesnym dzieciństwie może być przejściowe – ustępuje naturalnie u dziecka w ciągu 18 miesięcy, bez lub z minimalnym leczeniem, lub uporczywe – nieleczone dziecko jąka się 3 lata albo dłużej.
Uporczywe i przejściowe jąkanie wydaje się być wynikiem czynników genetycznych (pojedynczy gen lub kilka), z tym że jąkanie uporczywe, prawdopodobnie obciążone jest dodatkowymi czynnikami genetycznymi, utrudniającymi wyzdrowienie.
Wydaje się, że naturalne wyzdrowienie z jąkania związane jest z następujące czynnikami: (1) dobre wyniki w testach fonologicznych, językowych, i umiejętności pozajęzykowych; (2) brak osób jąkających się w rodzinie, lub też członkowie rodziny, którzy w naturalny sposób wyzdrowieli z jąkania; (3) wczesny wiek początku jąkania; oraz (4) bycie dziewczynką.
.Badania obrazowania mózgu dorosłych jąkających się wykazały różne rodzaje anomalie podczas mówienia, a zwłaszcza podczas jąkania.
Jedną z anomalii jest nadmierna aktywacja w obszarach prawej półkuli odpowiadających obszarom struktury mowy i języka w lewej półkuli, używanych zwykle przez osoby niejąkające się.
Kolejną anomalią jest dezaktywacja w lewej korze słuchowej.
Różnice neuroanatomiczne widoczne w obrazowaniu mózgu obejmują (1) anomalie w płaszczyźnie skroniowej (związane z przetwarzaniem słuchowym) i w zakrętach (wypukłych obszarach na powierzchni mózgu) obszarów mowy i języka oraz (2) mniej gęste i mniej zmielinizowane włókna nerwowe istoty białej, łączące obszary związane z percepcję mowy, planowaniem i wykonaniem.
Wywoływanie krótko- lub długoterminowej płynności u osób jąkająych się towarzyszy spadek aktywności prawej półkuli i wzrost aktywności lewej półkuli, w obszarach mowy, języka oraz obszarach słuchowych.