Lęk społeczny a jąkanie
1. Związek lęku społecznego z jąkaniem.
Skąd wiadomo, że lęk jest związany z jąkaniem? Oto dowody:
- U osób jąkających się lęk prowadzi do nasilenia się jąkania (oparte na badaniach naukowych). Większość terapeutów mowy potwierdza to.
- Wiadomym jest, że stopień jąkania zależy w pewnym stopniu od sytuacji, w której znajduje się dana osoba. Wielu jąkających się nie jąka się mówiąc do zwierząt czy też roślin. Natomiast jąkanie jest przeważanie nasilone podczas rozmowy z ludźmi, szczególnie, z „ważnym” osobami. Oczywistym jest, że osoby jąkające się są wstanie mówić dobrze w określonych sytuacjach (przeważanie to robią mówiąc do zwierząt, partnerów, czy też przedmiotów).
- Najprostszym sposobem wyjaśnienia, dlaczego jąkający się nie mówią płynnie przez cały czas, jest to, że w pewnych sytuacjach socjalnych, rozmawiając z określonymi osobami występuję u nich podwyższony poziom lęku (niepokoju).
- Mowa związana jest z ruchami powietrza przepływającego poprzez delikatne części krtani. Lęk wytwarza zmiany w oddychania (niemożliwość złapania oddechu, przyśpieszony oddech, oddychanie płytkie itp.) i utrudnia kontrolę przepływu powietrza. Z tego powodu mowa płynna i kontrolowalna jest utrudniona.
- Układ limbiczny (sterujący zachowaniami emocjonalnymi, ośrodek lęku w mózgu) połączony jest za pomocą dróg dośrodkowych z narządem mowy, tak więc lęk może wpływać na kontrolę mówienia. Zatem obszary w mózgu związane z regulacją stanów lękowych są związane bezpośrednio z obszarami okolic krtani, odpowiedzialnymi za mowę.
- Kiedy ludzie są niespokojni, zwracają uwagę na rzeczy, których się obawiają. Np. mogą zwracać uwagę na sposób, w jaki inni patrzą się na nich, lub też na uczucie ściskania w krtani. Oznacza to, że nie są w stanie odpowiednio skupić się na wytwarzaniu normalnej mowy.
- Kiedy nauczysz się technik związanych z kontrolą mowy, uświadomisz sobie, że ich wdrożenie wymaga dużo ćwiczeń i uważności. To jest trochę jak uprawianie sportu. Aby nauczyć się grać w golfa, musisz nauczyć się takiego samego wymachu, za każdym razem. Istnieje wiele szczegółów, na których należy się świadomie skupić, aby czynność wykonywać dobrze, a nie skupiać swojej uwagi na innych rzeczach (np. jak inni patrzą na ciebie).
- U osób niejąkających się może występować jąkanie podczas szczególnie wysokiego poziomu stresu.
2. Myśli przyczynowe (causal thougths)
Myśli przyczynowe, powodujące trudności podczas sytuacji społecznych, zostały podzielone przez wiodących badaczy (Clark & Wells, 1995; Clark, 2005) na trzy kategorie.
- Za wysokie wymagania dotyczące aspektów społecznych.
Np. Nie mogę pokazać żadnych oznak słabości. Muszę zawsze brzmień inteligentnie i płynnie. Nie mogę przerywać lub opóźniać mowy innych osób.
2. Przekonania warunkowe, związane z konsekwencjami określonego działania.
Np. Jeśli się z kimś nie zgodzę, pomyślą, że jestem głupi i mnie odtrącą. Jeśli sięjąkam, lub też okazuję inne oznaki lęku, ludzie pomyślą, że jestem dziwny i nie będę mnie lubić. Jeśli będę cicho, pomyślą, że jestem nudny.
3. Przekonania bezwarunkowe.
Np. Jestem dziwny lub inny. Nikt mnie nie lubi, jestem nudny, głupi.
Te myśli przyczynowe powodują, że ludzie obawiają się sytuacji społecznych i często interpretują niejednoznaczne sygnały, jako negatywną ocenę.
Podejście to tworzy błędne koło, podtrzymujące te negatywne przekonania i oceny.
Poniżej zaprezentowano przykłady tych myśli:
Typowa myśl przyczynowa | Konsekwencje |
Muszę być kochany i akceptowany przez innych. | Lęk, zachowania nieasertywne, depresja, niska samoocena. |
Muszę być kompetentny, pasujący i osiągać sukcesy w każdej dziedzinie. | Lęk, zaniżanie własnej oceny, depresja, frustracja, wstyd, odkładanie rzeczy na później. |
Świat powinien być sprawiedliwy, a ja zawsze traktowany uczciwie. | Złość, uraza, frustracja, depresja. |
Niektórzy ludzie są źli i zasługują na oskarżenia lub ukaranie za ich przewinienia. | Złość, uraza, nienawiść, depresja. |
Jeśli zrobię coś źle, jestem złą osobą, nawalam, jestem idiotą. | Niska samoocena, frustracja, depresja. |
Powinienem dostać od świata to, czego potrzebuję. Życie powinno być komfortowe. Nie mogę cierpieć lub odczuwać niedogodności. | Frustracja, depresja, rozpacz. |
To okropne, jeśli rzeczy nie idą po mojej myśli. | Frustracja, złość, depresja, lęk. |
Łatwiej jest obejść problem, niż zmierzyć się z nim | Odkładanie rzeczy na później, sprawy nierozwiązane, napięcia w relacjach, bezradność. |
Ludzkie nieszczęście jest skutkiem okoliczności, niemożliwe jest bycie szczęśliwym, jeśli rzeczy nie idą po mojej myśli | Bezradność, beznadzieja, nieumiejętność przyjęcia odpowiedzialności, rozpacz. |
Jeśli jest jakakolwiek szansa, że coś może się nie udać, muszę ciągle o tym myśleć. | Lęk, ruminacja (rodzaj obsesyjnych myśli charakteryzujący się ciągłymi wątpliwościami co do jakości i faktu wykonanych czynności). |
Zawsze jest rozwiązanie każdego problemu, to straszne, że nie mogę go znaleźć. | Brak decyzji, odwlekanie, lęk. |