Czym jest jąkanie? Dr Mark Irwin Australia

Tom, Dick i Harry – różny odbiór jąkania – różne zachowania – różny wpływ na życie

CZYM JEST JĄKANIE?

Wprowadzenie

Ostatnia wypowiedź Josepha Sheehana, psychologa klinicznego i osoby jąkającej się, napisana na łożu śmierci w 1983 roku brzmi:

“Definiowanie jąkania jako problemu płynności … ignoruje osobę: pomija jej uczucia do siebie samej, pomija znaczenie jąkania w jej życiu; pomija … podwójne dno tej dysfunkcji w wielu obszarach; ignoruje zasadę, że głównym problemem, którym siłą rzeczy powinien zająć się terapeuta jest już sam fakt, że ktoś się jąka”. Perkins (90, str. 379).

Joe Sheehan zmarł 2 lata przed tym jak Amerykańskie Stowarzyszenie Psychiatryczne (American Psychiatric Association’s Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disoroder (DSM 111-R)) poszerzyło definicję „lęku społecznego” o strach i niepokój w większości sytuacji. (Berman i Schneier, 2004). Następnie „zespół lęku społecznego” (SAD), szczególnie w połączeniu z innymi diagnozami, stopniowo został uznany jako powszechny powód złego stanu zdrowia psychicznego i poważne zakłócenia funkcjonowania. Łącząc jąkanie z lękiem społecznym (SAD) ten artykuł ma na celu rozwiązanie problemu Sheehan’a i zrozumienie tego, co miał na myśli doświadczony terapeuta William Perkins, kiedy powiedział: „Bazując na moim doświadczeniu, u moich klientów, którzy najbardziej narzekają i sprawiają wrażenie tych, którzy najbardziej boją się jąkania, jąkanie słyszę bardzo rzadko, a czasami nawet w ogóle. Twierdzenie, że oni nie jąkają się, jest zaprzeczeniem tego, że uważają się oni za osoby jąkające. ”Perkins (90, p. 375).

Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie definicji i opisów, pozwalających na zdefiniowanie jąkania z punktu widzenia osoby mówiącej. Mam nadzieję, że pozwoli to na zróżnicowane diagnozowanie jąkania, a także dokładniejszy i bardziej skuteczny przekaz do świadomości społecznej.

CZYM JEST JĄKANIE?

SYTUACJA OBECNA

Kiedy mówi się o jąkaniu, określa się je jako stan niepłynnej mowy lub jako zespół obejmujący zarówno stan niepłynnej mowy jak i reakcję na tę niepłynność. Generuje to automatycznie pytanie:

Jak należy mierzyć intensywność jąkania – bazując na częstotliwości występowania czy na poziomie reakcji?

Te pytania są powiązane.

Czy intensywność jąkania powinna być mierzona tylko procentem „jąkanych” sylab, czy również uwzględniać ilość użytych zamienników słów?

Jak opisać syndrom, kiedy wiadomo, że zwiększona częstotliwość jąkania (zachowanie) nie ma bezpośredniego związku z nasileniem reakcji wewnętrznych (objawów psychopatologicznych)?

Czy biorąc również pod uwagę powszechne współistnienie objawów psychopatologicznych wśród osób jąkających się (SAD u dorosłych, z zakresem jąkania od 50% (Kraaimaaat i in., 2002) do 75% (Stein i in., 1996)) nie powinna zostać opracowana nowa, uświadamiająca ten fakt terminologia?

Jąkanie z SAD jest innym doświadczeniem niż jąkanie bez SAD. Można stwierdzić, że to właśnie SAD podkreśle również sytuacyjną specyfikę jąkania, powodując uczucie paniki i utraty kontroli. Tak więc SAD jest odpowiedzialny za poważne zakłócenie funkcjonowania oraz obniżenie jakości życia.

Ale czy istnieją słowa / terminy / definicje, aby to opisać i udzielić odpowiedzi na postawione powyżej pytania?

Rozważmy następującą sytuację: Trzech mężczyzn rozmawia w barze. Jąkanie Toma jest bardziej widoczne.

TOM: Ja się jjjjjjąkam. Kiedy jestem w barze, zzzzzamówienie pppppiwa trwa dłużej.

DICK: Ja się jjjjjjąkam. Zamawiam szkocką, bo nie mogę powiedzieć pppppiwo.

HARRY: Ja się jjjjjjąkam. Jestem tym bardzo zawstydzony i sfrustrowany. Rzadko wychodzę. Unikam kontaktów z innym.

Czy te trzy osoby cierpią na to samo zaburzenie? Która z nich ma poważne jąkanie? Jak należy je odróżnić? Czy ta sama terapia przyniosła bym im korzyści?

Na początku zastanówmy się:

Czym jest jąkanie? To jest ….

a) Dysfunkcja mowy / zaburzona mowa, którą słyszy słuchacz? (Tom)

b) Dysfunkcja mowy, którą słyszy słuchacz a mówiący ukrywa? (Dick)

c) Dysfunkcja mowy i jej wpływ na jakość życia? (Harry)

d) Wszystkie powyższe

Bieżący problem:

Przegląd literatury i stron internetowych sugerowałby następującą odpowiedź na pytanie „Czym jest jąkanie?”:

d) Wszystkie powyższe

Fakt, że jąkanie może być jedną z trzech opcji, stwarza oczywisty problem w przekazach dotyczących jąkania. Mówiąc dokładniej, stwarza problem związany z pomiarem częstotliwości i intensywności jąkania.

Obecnie jąkanie i jego psychospołeczny wpływ opisane są jednym słowem – jąkanie. Jąkanie oznacza zespół oraz jego objaw. Stanowi to problem, ponieważ jak widać na powyższym przykładzie, jąkanie może mieć efekt psychospołeczny, nie wynikający z częstotliwości zaburzeń płynności czy też związanych z tym nasilonych zachowań wysiłkowych.

Problem definicji jąkania jest dostrzegany przez Amerykańskie Stowarzyszenie Mowy i Słuchu (ASHA). W ich obecnych wytycznych podawane są 4 definicje jąkania, z następującym komentarzem: „poważnym błędem byłoby wybranie tylko jednej definicji jąkania, i ma to takie samo zastosowanie w obszarach naukowych, klinicznych, badawczych, szkolnych oraz innych. Ponadto nadmienia się: „obszar płynności obarczony jest niespójnymi, mylącymi definicjami” Wytyczne ASHA (99, p29).

Rozwiązanie problemu: Rozwiązanie jest możliwe, jeśli za pomocą języka można w jasny sposób opisać oddzielnie doświadczenia Toma, Dicka i Harrego. Jak to zrobić? Potrzebne są dwa kroki.

1. Wyjaśnienie terminu skrywanego jąkania (szczególnie w celu odróżnienia postaw ucieczkowych od postaw unikania i odróżnienia obu od wpływu psychospołeczny).

2. Wprowadzenie nowego terminu „zespół mowy jąkanej” (w celu powiązania niepłynności jąkania z częstymi objawami psychopatologicznymi).

1. Wyjaśnienie terminu „Skrywane jąkanie”

Termin „skrywany” posiada wiele znaczeń w odniesieniu do jąkania. W literaturze używany jest głównie w kontekście:

a) mowy, celowo ukrywanej przez mówiącego, (pominięcia słów i stosowanie zamienników),

b) unikanie sytuacji przez mówiącego,

c) tego, co jest niedostrzegalne u mówiącego (postawy i emocje),

d) tego, co jest nieznane w jąkaniu lub z czego nie zdajemy sobie sprawy.

Istnienie wielu znaczeń wywołuje dezorientację i stwarza problemy z poprawnym rozumieniem. Jednym z rozwiązań jest zdefiniowanie jąkania skrywanego jako mowy świadomie ukrywanej przez mówiącego (inaczej określanej jako zachowanie ucieczkowe w procesie mówienia, po sformułowaniu zdania). Mówiący, (w tym przypadku Dick) pomija, zastępuje lub peryfrazuje, aby ukryć to, co byłoby słyszalne jako jawne jąkanie. Różni się to od sytuacji unikania (zachowanie Harry’ego). Dokonanie tego rozróżnienia jest konieczne, jeśli chcemy ograniczyć naszą definicję i pomiar jąkania tylko do niepłynności procesu mowy, doświadczonej przez mówiącego. (Uwaga: „ucieczka” i „unikanie” są ustalonymi terminami psychologicznymi).

W każdym razie ścisła definicja słowa „skrywany” to nieujawniony lub celowo ukryty w przeciwieństwie do zwykłego znaczenia słowa „ukryty”. Opisywanie reakcji emocjonalnych odnoszących się do postaw jako „skrywanych” wprowadza potencjalną niedokładność. Reakcje te mogą być skrywane, jeśli są nieujawnione lub celowo ukrywane, ale nie mogą być traktowane jako skrywane tylko dlatego, że nie są widoczne lub też są niewłaściwie interpretowane.

Ma to skutki kliniczne. Niezależnie od obecności objawów psychopatologicznych osoba z niewielką jawną niepłynnością może często doświadczać skrywanej niepłynności.

Dzięki tej nowej terminologii można wysnuć wniosek, że jąkającym się dzieciom niekoniecznie powinno odmawiać się terapii tylko dlatego, że mają niewielką jawną niepłynność. Mogą również doświadczać częstej ukrytej niepłynność.

2. Wprowadzenie nowego terminu „zespół mowy jąkanej” (jąkanie z fobią społeczną).

Negatywne reakcje na jąkanie: emocjonalne, widoczne w zachowaniu lub nastawieniu (określane również jako afektywne, behawioralne i poznawcze) nie zawsze występują lub z pewnością nie zawsze są na tyle istotne, aby zdiagnozować je jako objawy psychopatologiczne. Najwyraźniej nie mają one wpływu na Toma, ale są niezwykle ważne w życiu Harry’ego. Oczywiście u Toma może występować określony poziom frustracji, ale nie ma on znaczącego wpływu na jego życie.

Jednym ze sposobów na wyjaśnienie i opisanie różnicy w jej oddziaływaniu na życie jest powiązanie jąkania z SAD – „zespołem lęku społecznego” (określanym również jako fobia społeczna). Zespół lęku społecznego jest oddzielną jednostką chorobową, występującą przez cały czas lub w określonych sytuacjach społecznych. Zdecydowana większość osób z SAD stwierdza, że ich kariera zawodowa, edukacja i ogólne funkcjonowanie są poważnie zaburzone przez lęk. 70-80% osób z tym zaburzeniem spełnia kryteria wymagane do dalszej diagnostyki i większości przypadków SAD wystąpiło przed innymi schorzeniami współistniejącymi.

Poza tym SAD najczęściej pojawia się we wczesnym dzieciństwie. (Te fakty sugerują, aby spekulacjami na temat przyczyn jąkania zająć się w przyszłości.) Co pojawiło się wcześniej, zaburzenie lękowe czy jąkanie? Wartym odnotowania jest to, że mutyzm selektywny jest społecznym zaburzeniem lękowym, w którym objawy lęku uniemożliwiają mówienie.

Najwyraźniej więc objawy lękowe wpływają na proces powstawania mowy.

Ponieważ jednym z negatywnych skutków behawioralnych wstydu społecznego związanego z jąkaniem jest zwiększona niepłynność i pogłębiający się wstyd społeczny, oddzielenie jąkania od zaburzeń bazujących na lęku społecznym jest trudne. Zamiast tego konieczne jest zdefiniowanie nowego terminu: „zespół mowy jąkanej”, który odnosi się do symptomów doświadczanych przez osoby dotknięte tymi bliźniaczymi zaburzeniami – niepłynną mową oraz zburzeniami lękowymi. Oznacza to, że dwie osoby mogą się jąkać, ale tylko jedna z nich może mieć „zespół mowy jąkanej” (jąkanie wraz z zaburzeniami bazującymi na lęku społecznym).

Oczywiście niektórzy mogą wysuwać argumenty, że SAD może być powiązany z innymi zaburzeniami, których objawy są widoczne w sytuacjach społecznych, np. drżenie w chorobie Parkinsona i dlatego nie ma powodu, aby tworzyć osobny przypadek połączenia SAD z jąkaniem. Kontrargumentem jest jednak to, że nowy termin określający ten związek jest cenny, ponieważ po pierwsze skojarzenie to nie jest uniwersalne a nowy termin przyciąga uwagę. Po drugie, związek ten jest tak powszechny (50 – 75%), że jeden termin łączącego oba te stany sprawia, że język staje się bardziej efektywny.

Taka łączona definicja, jak „zespół mowy jąkanej” pozwala na zrozumienie jąkania w takim sam sposób, w jaki Anorexia nervosa (jadłowstręt psychiczny) pozwala na zrozumienie niskiej wagi ciała.

Aby dalej wyjaśnić tę kwestię, „niska waga ciała” oznacza jedną rzecz a „zniekształcony obraz wagi ciała” oznacza coś innego. Jadłowstręt psychiczny odnosi się do obu przypadłości.

Istnienie „zespołu mowy jąkanej” ma oczywiste skutki związane z procesem terapeutycznym. Tak jak wcześniej już udowodniono, ludzie z fobiami takimi jak SAD (zespół lęku społecznego) nie są w stanie logicznie myśleć.  Lorberbaum i in., (2004) podali, że ludzie z fobią reagują automatycznie bardziej emocjonalnie niż rzeczowo i rozsądnie. Duża doza niepokoju powoduje, że osoby z fobią mogą nie być w stanie myśleć wystarczająco logicznie, aby postępować zgodnie z racjonalnymi wskazówkami. Samo dostarczenie osobom jąkającym ze współistniejącym SAD instrukcji związanych z technikami mowy jest daniem wskazówek osobie, która nie jest w stanie ich zastosować w sytuacjach wywołujących lęk. Osoby te funkcjonują bazując na warunkowych reakcjach emocjonalnych i z tego powodu nie są w stanie postępować według wskazówek, jak logiczne by one nie były.

Inną kwestią jest to, że SAD (fobię społeczną) można przezwyciężyć, nawet jeśli trudno jest pozbyć się wszystkich zachowań towarzyszących jąkaniu. Stein, Baird i Walker (1996) zwrócili uwagę na to, że nie należy zapominać o tym, że SAD może być potencjalnym remedium na cierpienie i niepełnosprawność osób z jąkaniem.

Diagnoza „zespołu mowy jąkanej”

„Zespół mowy jąkanej” diagnozuje się, kiedy współistnieją oba zaburzenie: jąkanie oraz „zespół lęku społecznego” (SAD). Podczas gdy jąkanie widoczne jest oczywiste dla słuchacza a zarówno jąkanie ukryte jak i widoczne – dla mówiącego, współistnienie SAD może być potwierdzone za pomocą arkuszy samooceny takich jak np. Kwestionariusza skali lęku społecznego Liebowitza (Liebowitz Social Anxiety Scale, LSAS). LSAS jest standardowym narzędziem diagnostycznym stosowanym w psychiatrii, skutecznym w przypadku interwencji farmakologicznych oraz terapii poznawczo-behawioralnych. (Fresco i in., 2001).

Wróćmy do baru ……

Dzięki wyjaśnieniu starego terminu „skrywane jąkanie” i wprowadzenie nowego terminu „zespół mowy jąkanej”, można teraz różnie zdiagnozować Toma, Dicka i Harry’ego.

TOM: Mój logopeda stwierdził, że mam jawne jąkanie bez ukrytego jąkania lub powiązanych objawów psychopatologicznych. Zalecił mi ćwiczenia mięśni mowy, pracę z oddechem oraz monitorowanie prędkości mowy.

DICK: Mój logopeda zwrócił uwagę na moje skrywane jąkanie. Rozumiem, że muszę pokonać swój strach i wstyd związany z jawnym jąkaniem, bo inaczej może to skutkować wystąpieniem objawów psychopatologicznych – „zespołu lęku społecznego” (SAD). Jeśli do tego dojdzie, to zostanę zdiagnozowany jak osoba z „zespołem mowy jąkanej” (Stuttered Speech Syndrome).

HARRY: Mój terapeuta zdiagnozował poważny „zespół mowy jąkanej”. Muszę coś zrobić zarówno z moim jąkaniem, jak i z powiązanym z nim zespołem lęku społecznego (SAD). Zasugerował mi udział w terapii poznawczo-behawioralnej oraz grupach samopomocowych. Otrzymałem odpowiednie skierowania.

W przyszłym idealnym świecie wszyscy mogą żyć długo i szczęśliwie.

Tom ciągle się jąka, ponieważ trudno pozbyć się starych nawyków a jako, że ma to minimalny wpływ na jego życie, nie ma motywacji do zmiany.

Dick ciężko pracował nad swoimi postawami, poglądami, przekonaniami oraz emocjami i przezwyciężył swoje ukryte jąkanie. Chociaż czasami otwarcie się jąka, jest w stanie zamówić sobie kiedy chce piwo.

Harry przeszedł terapię poznawczo-behawioralną i jest teraz aktywny towarzysko, ciesząc się życiem. Jąka się teraz częściej, ponieważ więcej rozmawia, mówiąc to, co chce powiedzieć, bez zastępowania słów. Jego jąkanie jest częstsze, ale nie jest już związane z uczuciem paniki i utratą kontroli. Jego „zespół mowy jąkanej” został wyleczony.

Wniosek:

Ponieważ nie każdy jąkający się cierpi na fobię społeczną lub używa ukrytej strategii pomijania lub zastępowania, należy zdefiniować różnice w terminologii jąkania. Pomijając kwestie przyczyn oraz zaburzenia neurologiczne, genetyczne i biochemiczne, wydaje się, że najbardziej sensowna definicja powinna brzmieć następująco:

Jąkanie – proces tworzenia niepłynnej mowy, charakteryzujący się w formie jawnej powtórzeniami, przedłużenia i blokami, a w formie ukrytej unikaniem, zamianą słów lub peryfrazami.

Aby wyjaśnić to dokładniej: jawne jąkanie to powtórzenia, przedłużenia i blokady: Ukryte jąkanie jest pomijaniem określonych słów, zastępowaniem i stosowaniem peryfraz, których celem jest ukrywanie tego, co dla osoby jąkającej się byłoby jawnym jąkaniem.

A dla tych, którzy chcieliby bardziej naukową definicję, odpowiednia jest poniższa:

Jąkanie – Czasowa, widoczna lub ukryta niezdolność do utrzymania płynnego procesu (językowo formowanej) mowy. Perkins (84, p. 431).

Powiązanie jąkania z fobią społeczną (definicja fobii społecznej po roku 1985) następuje poprzez stworzenie nowego terminu: Zespół Mowy Jąkanej – definiowany jako objawy wynikające ze współistnienie jąkania i zespołu lęku społecznego (fobii społecznej). Objawy te to w szczególności jąkanie z uczuciem paniki i utraty kontroli, unikanie określonych sytuacji, poczucie niskiej pewności siebie i niska samoocena oraz emocje związane z frustracją i niepokojem. Wsparcie czołowych specjalistów logopedii przy rozwijaniu koncepcji opisanych w niniejszym opracowaniu byłoby nieocenione.

References

American Speech-Language-Hearing Association Special Interest Division 4: Fluency and Fluency Disorders (1999 March) Terminology pertaining to fluency and fluency disorders: Guidelines. Asha, 41(Suppl. 19), 29-36

Berman, R.M. and Schneier, F.R. (2004) In Bandelow, B. & Stein, D..J. (eds) Social Anxiety Disorder. N.Y. Marcel Dekker, Inc.

Fresco, D. M., Coles, M E., Heimberg, R.C., Liebowitz, M.R., Hami S., Stein , M. R., Goetz, D. (2001). The Liebowitz Social Anxiety Scale: a comparison of the psychometeric properties of self-report and clinician administered formats. Psychological Medicine, 31, (6) 1025 –1035.

Lorberbaum, J.P., M. R., Klose S., Johnson, M. R., Arana, G. W., Sullivan, L. K., Hamner, M. B., Ballenger, J.C., Lydiard, R.B., Broderick, P.S., George, M. S., (2004). Neural correlates of speech anticipatory anxiety in generalized social phobia. NeuroReport 15, 18.

Kraaimaat, F.W., Vanryckeghem, M. & Van Dam-Baggen, R. (2002). Stuttering and Social Anxiety. Journal of Fluency Disorders. 27. 319-331.

Perkins, W.H. (1984). Stuttering as a Categorical Event: Barking Up the Wrong Tree — Reply to Wingate. Journal of Speech and Hearing Disorders, 49, 429-441.

Perkins, W. H. (1990). What is stuttering? Journal of Speech and Hearing Disorders, 55, 370-382.

Stein, M.B., Baird, A., & Walker, J.R. (1996). Social Phobia in Adults With Stuttering. American Journal of Psychiatry, 153(2), 278-280.

Źródło

http://www.mnsu.edu/comdis/isad11/papers/irwin11.html

Zapraszam serdecznie do dyskusji!